Na Muzeum Historii Żydów Polskich warto było czekać: zachwycająca i poruszająca wystawa

28 października odbyło się uroczyste otwarcie wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Nowoczesna ekspozycja zajmuje 4200m2 powierzchni i jest podzielona na 8 galerii tematycznych. Każda galeria to osobne, intensywne doznanie, zarówno pod względem formy, jak i treści.

Jak przekonaliśmy się podczas spaceru po wystawie, ekspozycję można zwiedzać na wiele sposobów - skupiając się na ogólnym wrażeniu lub koncentrując uwagę na detalach. Można w ciągu kilkudziesięciu minut przemierzyć wszystkie galerie, obserwując zmiany zachodzące w formach architektonicznych oraz kolorystyce lub tyle samo czasu poświęcić na zgłębianie jednego okresu w dziejach polskich Żydów. Każdy odwiedzający będzie mógł indywidualnie podejść do stworzonej ekspozycji.

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów PolskichWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskich materiały prasowe materiały prasowe

Prace nad projektem plastycznym i wykonawczym, a także nad realizacją wystawy stałej prowadziła polska pracownia architektoniczna Nizio Design International w oparciu o koncepcję przygotowaną przez brytyjską firmę Event Communications. Podczas spaceru po ekspozycji towarzyszył nam Mirosław Nizio, architekt i właściciel Nizio Design International.

- Stałą wystawę w Muzeum Historii Żydów Polskich otwiera instalacja przedstawiająca las. Odwołuje się ona do legend  związanych z obecnością żydów na ziemiach polskich - opowiada architekt. Podania głoszą, że w momencie przybycia Żydzi w świergocie ptaków usłyszeli słowo "Po lin", co oznacza "tu spocznij". Następnie rozpoczyna się trwająca 1000 lat podróż przez historię Żydów polskich. - Do stworzenia ekspozycji wykorzystano między innymi 250 elementów multimedialnych, w tym 74 elementy interaktywne, 1500 sztuk oświetlenia ekspozycyjnego typu led. Elementy scenograficzne każdej galerii stylizowane są na daną epokę - mówi z dumą Mirosław Nizio.

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasoweWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasowe materiały prasowe materiały prasowe

Pierwsze spotkania (960-1500)

Druga muzealna galeria prowadzi nas przez losy żydowskich kupców, którzy przybyli do Polski w X wieku. Jej budowa trwała aż sześć miesięcy.

- Mam do niej bardzo emocjonalny stosunek - zwierza się Mirosław Nizio. - W związku z tym, że z tego okresu  zachowało się bardzo niewiele śladów żydowskiej obecności na polskich ziemiach, stworzyliśmy scenografię w formie malowideł ściennych - dodaje. Wszystkie elementy oraz malowidła zostały wykonane ręcznie. - Proces ich tworzenia był niezwykle skomplikowany - mówi architekt. - Najpierw powstawały obrazy na komputerze, później były one nanoszone na kartki papieru w skali 1:50, a na końcu na tynk mineralny w formie wyszukanej kreski, stworzonej w stylu danej epoki - dodaje.

Jak podkreśla Mirosław Nizio, wszystkie osoby pracujące nad galerią musiały mieć doświadczenie zarówno praktyczne, jak i teoretyczne. - Dokonałem ścisłej selekcji przy wyborze rzemieślników i artystów realizujących projekt - podkreśla architekt.

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów PolskichWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskich materiały prasowe materiały prasowe

Paradisus Iudaeorum (1569-1648)

Kolejna galeria przedstawia Złoty Wiek społeczności żydowskiej, czyli okres między XVI a XVII w. Narracja galerii koncentruje się na rozwoju życia intelektualnego i religijnego Żydów, ukształtowaniu się samorządności żydowskiej z Sejmem Czterech Ziem na czele oraz funkcjonowaniu Żydów w gospodarce latyfundialnej.

- Jednym z najciekawszych elementów ekspozycji jest ogromna interaktywna makieta Krakowa i Kazimierza, przybliżająca funkcjonowanie żydowskiej gminy - mówi architekt. - Składa się aż z 1000 elementów - dodaje. Gdy wystawa ruszy, na makietę będą rzucane różnego rodzaju projekcje, przedstawiające elementy życia kulturalnego gminy żydowskiej. - Wszystko jest ze sobą ściśle powiązane - mówi Nizio.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały prasowe materiały własne

- To jedna z większych makiet multimedialnych, tworzyła ją jedna z osób zaangażowanych w prace nad ekspozycją. Zajęło jej to całe pół roku - dodaje architekt. Wokół makiety zainstalowanych jest kilka ekranów dotykowych, na których opisane są szczegóły życia Żydów w Krakowie i Kazimierzu. Materiały podzielone są tu na pięć ścieżek tematycznych osadzonych w topografii obu miast: Synagogi, Gmina, Osobistości, Testament etyczny, Relacje żydowsko-chrześcijańskie.

Miasteczko (1648-1772)

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasoweWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasowe materiały własne materiały własne

Galeria czwarta przedstawia życie codzienne oraz dzieje Żydów od powstania Chmielnickiego w 1648 roku do okresu rozbiorów na przykładzie typowego kresowego miasteczka w postaci karczmy, targowiska, domu, kościoła i synagogi.

- Wszystko zostało wykonane ręcznie z materiału dębowego - opowiada architekt. Scenografia ma również formę prostej animacji multimedialnej, przedstawiającej zestawienia obrazów poruszających się postaci. W punkcie centralnym znajduje się jeden z najbardziej imponujących elementów wystawy - rekonstrukcja drewnianego sklepienia synagogi z Gwoźdźca na Ukrainie. - Synagoga tworzona była przez kilka lat we współpracy z Handshouse Studio ze Stanów Zjednoczonych, które zajmuje się rekonstrukcją zabytków architektury - tłumaczy Nizio.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały własne

materiały własne

Jak mówi architekt, studio zaangażowało do pracy 400 wolontariuszy z całego świata, którzy po odbyciu specjalnych warsztatów, ręcznie odtworzyli poszczególne elementy synagogi. Konstrukcję dachu odbudowano w skansenie w Sanoku, a ręcznie malowane panel sklepienia odtwarzano podczas warsztatów w synagogach w 7 miastach Polski.

- Synagoga robi ogromne wrażenie, jedyne, co może przeszkadzać, to brak patyny, która nadaje obiektom realizmu - mówi architekt. - Wraz z upływem czasu wszystkie elementy wystawy będą się jednak zmieniać i w sposób naturalny zostaną nadwyrężone zębem czasu - dodaje.

Wyzwania nowoczesności (1772-1914)

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały prasowe materiały prasowe

Kolejna galeria przedstawia losy Żydów w okresie zaborów. Jej centralnym punktem jest interaktywny stół, przy którym zwiedzający zasiąść mogą na tronach trzech imperiów: Rosji, Prus i Austrii. Będzie można tu zapoznać się z historią rozbiorów i tym jak zmiany polityczne oraz terytorialne wpłynęły na losy żydowskiej społeczności.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały własne

materiały własne

- Jednym z ciekawszych elementów scenografii jest opuszczony tron wykonany z emaliowanego szkła, będący symbolem likwidacji monarchii i państwa polskiego przez zaborców - opowiada architekt. Inna część galerii przedstawia przestrzeń XIX-wiecznej stacji kolejowej. Z jednej strony stanie się ona tłem dla opowieści o masowej migracji Żydów, z drugiej zaś pokaże ich  wkład w budowę sieci kolejowej.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały własne materiały własne

Zwiedzający przekonają się też, jaką rolę w rozwoju gospodarki Królestwa Kongresowego i uprzemysłowieniu regionu mieli żydowscy przedsiębiorcy, tacy jak Izrael Poznański - "król bawełny" z Łodzi. Ekspozycja pokazuje jakim zmianom uległy tradycyjne obszary życia oraz jak powstawały żydowskie ruchy społeczne. W tym okresie pojawił się również nowoczesny antysemityzm, na skutek którego bardzo wielu Żydów decydowało się na emigrację.

Na żydowskiej ulicy (1918-1939)

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasoweWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasowe materiały prasowe materiały prasowe

Główny element galerii poświęconej dwudziestoleciu międzywojennemu to wierna rekonstrukcja przedwojennej ulicy.

- Jej prototypem była ulica Zamenhofa, przy której znajduje się Muzeum - tłumaczy Nizio. Ściany wysokich na sześć metrów kamienic są całkowicie białe. Zostały na nich jednak wyszczególnione kształty okien, gzymsów. - Na białe ściany rzucane są projekcje, które animują ulicę, ukazując wszystkie jej elementy - opowiada architekt.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały własne

materiały własne

Z ulicy można dostać się do, przestrzeni  poświęconych określonym dziedzinom aktywności . Po jednej stronie są sale dotyczące życia kulturalnego, po drugiej życia politycznego. - Zostały stworzone, by pokazać bogactwo kulturalne społeczności żydowskiej - opowiada Nizio. Jest i sala, w której można nauczyć się kroków tanga, i sala kinowa, w której można zasiąść w fotelu i obejrzeć film, a także osobna sala poświęcona literaturze.

W galerii na antresoli znajduje się również osobna część poświęcona dzieciństwu, edukacji i dorastaniu. - Najmłodsi odwiedzający wystawę w sali przedstawiającej plac zabaw będą mieli możliwość wykonania własnej zabawki - opowiada architekt. - W innej sali będzie można z kolei zasiąść w szkolnej ławce oraz dowiedzieć się, czego uczyły się dzieci w żydowskich szkołach - dodaje.

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasoweWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasowe materiały własne materiały własne

Zagłada (1939-1945)

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasoweWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasowe materiały prasowe materiały prasowe

- Głównym założeniem przy tworzeniu galerii poświęconej Zagładzie była chęć uniknięcia epatowania tragedią - tłumaczy Mirosław Nizio. - Nie pokazujemy twarzy upokarzanych Żydów, uciekamy od dosłowności - dodaje. Jak podkreśla architekt, bardzo długo trwała selekcja ikonografii wykorzystanej w galerii, właśnie po to, żeby zachować emocjonalny balans.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały własne materiały własne

W galerii przedstawione jest również życie w getcie. W tej części ekspozycji ściany oddzielające pomieszczenia są pochylone. - Celem jest wywołanie uczucia dezorientacji i klaustrofobii - tłumaczy Nizio. - Czyli tego, co przeżywali Żydzi zamknięci w getcie - dodaje. Z kolei fragment galerii poświęcony Zagładzie charakteryzuje zupełnie inna kolorystyka - ciemna i niepokojąca. Przestrzeń intensywnie oddziałuje na zmysły. - Jest zamknięta, unosi się w niej specyficzny zapach - opowiada Mirosław Nizio. - Rdzawe ściany o chropowatej fakturze wywołują niepokój i strach - dodaje.

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów PolskichWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskich materiały własne materiały własne

Zdaniem architekta, trudno nie zauważyć i poczuć kontrastu pomiędzy tym, co spotyka nas tutaj a tym, czego doświadczaliśmy we wcześniejszych galeriach. - Panuje tu zupełnie inny nastrój, nastrój tragedii, ale i refleksji - tłumaczy architekt. Twórcy ekspozycji w tej części wystawy zadbali również o to, aby odwiedzający mogli na chwilę odpocząć od trudnych emocji, usiąść na ławkach i pomyśleć o tym, czego tu doświadczyli.

Wystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasoweWystawa Stała Muzeum Historii Żydów Polskichmateriały prasowe materiały własne materiały własne

Powojnie (1944 - do dziś)

Ostatnia galeria przedstawia okres po 1945 roku. - Większość ocalałych z Holocaustu Żydów wyemigrowała z Polski, przede wszystkim z powodu powojennych pogromów oraz antysemickiej nagonki władz PRL w 1968 - opowiada architekt. Ważną datą jest rok 1989, po którym następuje odrodzenie niewielkiej, ale bardzo dynamicznej społeczności żydowskiej w Polsce. Jednym z ciekawszych elementów galerii, który od razu rzuca się w oczy, jest ściana złożona z niewypełnionych kart rejestracyjnych.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały prasowe

materiały prasowe

- Żydzi, którzy przetrwali wojnę i Holocaust, mogli się zarejestrować poprzez specjalne karty, był to taki znak "wciąż jestem, żyję" - tłumaczy Mirosław Nizio. Jak mówi architekt, miało to ułatwić kontaktowanie się z bliskimi. - Jak widać, wiele kart pozostało pustych - dodaje. Innym interesującym elementem są kluby Towarzystwa Społeczno- Kulturalnego Żydów z lat '50 i 60-tych, w których można posłuchać radia, dowiedzieć się więcej o działalności społeczności żydowskiej czy przejrzeć książki publikowane w tym okresie w jidysz. - W Polsce, po Buenos Aires, wydawano wtedy najwięcej książek w tym języku - opowiada Nizio.

Muzeum Historii Żydów PolskichMuzeum Historii Żydów Polskich materiały własne

materiały własne

Wystawa kończy się obrazem ze współczesności w formie instalacji wideo. - Tutaj można usłyszeć historie osób żyjących współcześnie oraz otrzymać odpowiedzi na pytania dotyczące tożsamości polskich Żydów - opowiada Nizio. A zaraz za instalacją "wyrasta" ten sam las, który otwiera i tym samym zamyka fascynującą podróż przez dzieje Żydów na ziemiach polskich.

Więcej o: