Historia najbardziej wyczekiwanej przez Kościół świątyni sięga 200 lat. Budynek miał powstać już w 1791 roku. Nawet zaczęto go budować w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jednak prace przerwały rozbiory.
Kościół, nie fabryka
Do planów budowy sanktuarium wrócono w okresie międzywojennym, po odzyskaniu niepodległości. W 1929 roku Sejm Rzeczypospolitej ogłosił konkurs na projekt Świątyni Opatrzności Bożej. Miała pomieścić 5 tys. osób i składać się z dwóch ołtarzy - w środku i na zewnątrz kościoła. Przewidziano także oddzielne miejsce dla wojska oraz budynki dla duchowieństwa.
Projekt świątyni autorstwa architekta Bohdana Pniewskiego. źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Projekt świątyni autorstwa architekta Jana Witkiewicza. źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Na konkurs zgłoszono 58 prac. Zdecydowano się przyznać trzy równorzędne nagrody: Bohdanowi Pniewskiemu, Janowi Koszczyc-Witkiewiczowi i Zdzisławowi Mączeńskiemu. Mimo to nie zrealizowano żadnego z projektów. Kardynał Aleksander Kakowski tłumaczył, że episkopat chciał, by kościół:
Odpowiadał pojęciom o świątyni katolickiej, podczas gdy wiele zgłoszonych projektów przypominało fabryki, gazownie lub świątynie religii niechrześcijańskich.
Ostateczna wersja projektu
Konkurs ogłoszono raz jeszcze. Wygrał go profesor Politechniki Warszawskiej Bohdan Pniewski, m.in. autor rozbudowy kompleksu budynków Sejmu. Architekt zaproponował koncepcję olbrzymiej świątyni na wzór gotyckich katedr francuskich i .... amerykańskich wieżowców lat 20. i 30. Świątynia miała stanąć na Polu Mokotowskim.
Projekt świątyni autorstwa architekta Andrzeja Boni. źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Tymczasem w połowie lat 30. nastąpiła kolejna zmiana koncepcji. W 1938 roku Bohdan Pniewski zaprezentował ostateczny projekt świątyni.
Świątynia Opatrzności Bożej - projekt Bohdana Pniewskiego z 1938 źródło: Wikipedia
Wieża świątyni miała wysokość 110 metrów i gdyby powstała, byłaby wtedy najwyższym budynkiem w Warszawie. Jak wyjaśnia dr Jarosław Trybuś, autor książki "Warszawa Niezaistniała" ówczesny warszawski niebotyk, czyli Prudential sięgał zaledwie 66 metrów.
Dominujący w projekcie wertykalizm, uskokowość, a także stopień przeszklenia budowli to efekt syntezy wizji architektów gotyckich katedr i XX - wiecznych snów o szklanych domach.
W 1939 roku na Polu Mokotowskim rozpoczęto prace ziemne, ale dalsze plany budowy przekreślił wybuch II wojny światowej.
Ukończenia Świątyni należało się spodziewać na obchody 25. rocznicy odzyskania niepodległości, za zatem w roku 1943 - wyjaśnia dr Jarosław Trybuś.
Po II wojnie światowej sprawę budowy Świątyni Opatrzności Bożej próbował podjąć w 1947 roku prymas kardynał August Hlond. Ale dopiero pół wieku później, w 1999 roku, podczas VII pielgrzymki do Polski Jan Paweł II poświęcił kamień węgielny pod budowę świątyni mówiąc:
Niech ta Świątynia stanie się miejscem szczególnego dziękczynienia za wolność Ojczyzny. Modlę się, aby żadne bolesne wydarzenia nie zakłóciły tego dziękczynienia, z którym czekamy już 200 lat.
Prace nad jej powstaniem trwały kolejne 20 lat. Ostatecznie stanęła na warszawskim Wilanowie i została otwarta dla wiernych - 11 listopada 2016 roku. Koszt budowy świątyni wyniósł 220 mln zł, z czego 60 mln zł pochodziło z budżetu państwa.
Przeczytaj także:
Budowa Świątyni Opatrzności Bożej kosztowała już 220 mln zł. Brakuje jeszcze 30 mln?
