Powraca legendarny SPATiF! "W klubie zalewano wódką smak porażki, wznoszono toasty za sukces"

W SPATiF-ie spotykano się także, aby nie czuć się samotnymi w czasach tragicznych. 8 stycznia 1967 roku na Dworcu Głównym we Wrocławiu zginął pod kołami pociągu Zbyszek Cybulski. Cybulski wpadał do SPATiF-u "na chwilę", a zostawał, zagadawszy się, kilka godzin.

- Tego dnia, w którym dowiedzieliśmy się o śmierci Zbyszka i ci, którzy nie pili, i ci, którzy lubili się napić - wszyscy byli pijani. Ciemna, zadymiona sala, a w niej grupa smutnych, przygnębionych ludzi. Atmosferę przesycił niedosłyszalny szloch. Na pewno głośno łkał Franio Król, szatniarz w SPATiF-ie, przyjaciel aktorów - wspomina Zofia Czerwińska.

Z przedstawicielek płci pięknej panowie dopuszczali do stolika jako stałego gościa jedynie poetkę Agnieszkę Osiecką. I właśnie podczas obecności Osieckiej do stolika dosiadł się nieproszony gość, młody człowiek z Podkarpacia.

Speszony wymianą zdań, która akurat dotyczyła niuansów fleksji bułgarskiej, zaczął opowiadać o swoich wyczynach w Tatrach. - Młody człowieku, z tematyki alpejskiej interesuje mnie wyłącznie yeti - ściął samochwałę"Minio" (chodzi o pisarza Janusza Minkiewicza, przyp. red.).

Jerzy Gruza - jak czytamy w książce "Seks, sztuka i alkohol. Życie towarzyskie lat 60" - wspomina zdarzenie, którego w SPATiF-ie bohaterami byli ulubieniec publiczności Bogusław Kobiela i jego żona Małgorzata Gruza oraz nieznany im mężczyzna. Gruza siedział z Kobielami przy stoliku, kiedy podszedł do nich ów mężczyzna i ukłonił się grzecznie.

Siedzący przy stoliku zrozumieli ów gest jako prośbę o zabranie wolnego krzesła, więc Kobiela skinieniem głowy wyraził zgodę. Jakie było ich zdziwienie, gdy ów nieznajomy złapał nie za krzesło, ale za stolik i zabrał go na drugi koniec sali. - Zostaliśmy jak idioci. Siedzieliśmy na kanapie wśród krzeseł bez stolika - opowiada Gruza.

To w SPATiF-ie ustalano obsady do spektakli teatralnych i filmowych. Tak o pomyśle obsadzenia go w roli Azji Tuhajbejowicza dowiedział się Daniel Olbrychski:

- Jak zwykle wzięliśmy się z Hoffmanem [Jerzym, reżyserem]. Obaj lubiliśmy takie siłowanie się. (...) Nie jestem pewien, ale Hoffman chyba wówczas wygrał. Wychodząc, złapał mnie przy kontuarze w szatni i powiedział, po swojemu zaciągając i zaciskając zęby:

- Bracie kochany! Dla Wajdy to ty możesz być typowy Słowianin, dla Antczaka typowy Skandynaw, a ja po prostu chlapnę ciebie na czarno i ty u mnie będziesz Azja. Zastanów się. I wyszedł - wspomina aktor.

Olbrychski propozycję Hoffmana złożoną w tak nietypowy sposób przyjął i został słynnym Tuhajbejowiczem w Panu Wołodyjowskim.

Aktor Tadeusz Ross o szatniarzu Franiu mówi, że znał wszystkich, "był uczynny, tajemniczo życzliwy i zawsze miał dolary do sprzedania. (...) Od Frania można się było zawsze dowiedzieć, kto jest akurat w SPATiF-ie, kto był i wyszedł, a kto jeszcze przyjdzie. A także co można dobrego zjeść, co świeże, co mniej świeże, kto z kim aktualnie sypia, a kto już przestał, kto się ku komu ma, kto kogo lubi, kto jest podejrzany lub ma jakie kontakty i tak dalej, i tak dalej".

Niektóre dania z klubowego menu miały własne nieoficjalne nazwy, np. tatar z jednym jajem to "inwalida", a "lorneta" to dwie setki wódki.

Franio prowadził nielegalny salon gier hazardowych pod ladą szatni i był alkoholikiem wpadającym co pewien czas w ciąg alkoholowy. Ratował go zwykle Ryszard Pietruski, który opiekował się klubem z ramienia stowarzyszenia. Już po śmierci Frania okazało się, co podejrzewała spora grupa bywalców, że był konfidentem SB.

W SPATIF-ie rządziły wieczorem również kelnerki. Jedna z nich, posunięta już nieco w latach, ale obdarzona obfitym biustem, na tę okoliczność zwana "Cycofonem", potrafiła powiedzieć podpitemu gościowi: "Tobie wódki już nie podam", a nawet zabrać mu sprzed nosa pełny kieliszek.

W połowie lat sześćdziesiątych nastąpiła jednak wymiana kelnerek - okazało się, że "Cycofon" z koleżankami oszukiwały, sprzedając klientom klubu własną wódkę. Do SPATiF-u przyjęto młode kelnerki, które, jak się okazało, szybko odnalazły się nie tylko zawodowo, lecz także towarzysko.

- Z jedną z nich, śliczną Basią, ożenił się sam Jerzy Duszyński [były mąż Hanki Bielickiej, pierwszy amant powojennego kina]. W jakiś czas potem Wieńczysław Gliński [popularny aktor] ożenił się z Zosią, a wielki polski bohater z Dywizjonu 303, generał Skalski, ożenił się z barmanką Krysią. Trzeba uczciwie przyznać, że dziewczyny te były tego warte i stanowiły podporę mocno wiekowych panów - zaznacza Czerwińska.

Okładka książki 'Seks, sztuka i alkohol. Życie towarzyskie lat 60' Andrzeja Kobieli

* Fragmenty pochodzą z książki "Seks, sztuka i alkohol. Życie towarzyskie lat 60" Andrzeja Klima

SPATiF swoje najlepsze czasy przeżywał za komuny. Z czasem zaniedbany i ponury, lekko trącący kiczem, przestał przyciągać gości.

- To smutna prawda, ale legendarny SPATiF od lat świecił już pustkami. Środowisko aktorów warszawskich przestało uważać go za swoją knajpę. Artyści woleli zawieszać na ścianach swoje fotografie niż bywać tam osobiście - przyznaje znakomity aktor Olgierd Łukaszewicz, prezes ZASP.

Duża część twarzy z portretów to osoby, które odeszły już do historii teatru polskiego. - Młodzi artyści czasem tu zaglądający zwierzali się, że czują się onieśmieleni jak w izbie pamięci. Zarząd Główny ZASP powołał komisję dla przeprowadzenia radykalnych zmian. Ja osobiście pożegnałem się ze wspomnieniami, aby wyraźnie usłyszeć to, co proponują młodsi. No i mamy rewolucję! - mówi aktor.

Nowi prowadzący Klub SPATiF współtworzyli m. in. klub Huśtawka i Towarzyską na Saskiej Kępie - Chcemy nawiązać do ducha starego SPATiF-u, ale też wpuścić w niego nową energię. Nie chcemy stawiać pomników, budować muzeum - wyjaśnia Paweł Wojciechowski, współtwórca SPATiF-u.

Fot. Michał Bojara

Lokal został gruntownie odnowiony. W miejscu dawnej kuchni powstała sala restauracyjna, jej plusem jest półotwarta przestrzeń umożliwiająca obserwowanie kucharzy przygotowujących potrawy. Wyeksponowano też schowany dotąd, zabytkowy dekoracyjny sufit. Szatnia pochodząca jeszcze z lat 50. została wybudowana na nowo. Wszystko to urządzone w eleganckim, nowojorskim stylu.

Fot. Michał Bojara

Do dyspozycji gości jest także pomieszczenie na pierwszym piętrze. W piątki i w soboty odbywać się tu będą koncerty oraz imprezy.

Filarem klubu będzie jego program kulturalny. Odpowiadać za niego m.in. muzyk Igor Nikifor (przez lata manager artystyczny Cafe Kulturalna przy Teatrze Dramatycznym w Warszawie). W poniedziałki zaplanowano wydarzenia teatralne, w środę - spotkania autorskie i pokazy filmowe pod hasłem "Ludzie SPATiFu", w czwartek, piątek i sobotę - koncerty, potańcówki, sety djskie. Niedziela jest zarezerwowana na wydarzenia rodzinne. Start 1 lutego. Świętowanie otwarcia klubu potrwa pięć dni.

1 lutego IMPREZA DLA CZŁONKÓW SPATiF- u
2 lutego POTAŃCÓWKA Z THE WARSAW DIXIELANDERS + DJ KUCZIJO
3 lutego DJ WARSAW CITY ROCKERS PO POLSKU
4 lutego LOST EDUCATION: Piosik/Szamburski/Zakrocki
(prapremierowy koncert płyty i otwarcie sceny na piętrze)
After z Marganem Margańskim (PR III), ENVEE, Animisiewasz (Piękni
Chłopcy)
5 lutego ZIMA W MIEŚCIE Z JERZEM IGOREM (koncert dla dzieci)
+ rodzinny brunch

Na zdjęciu: fotograf Sławek Biegański oraz znana kostiumolog i scenograf Irena Biegańska.