Warszawa z lotu ptaka przed wojną i tuż po niej. Niezwykła historia warszawskiego lotnictwa

Warszawa też miała swojego smoka. A dokładnie model latającego smoka skonstruowany przez Tytusa Liwiusza Burratiniego, który przeleciał nad miastem w 1648 roku. Była to jedna z pierwszych prób lotniczych, które odbyły się w Warszawie na zlecenie króla Władysława IV i jego żony. Lotnicza historia stolicy zaczyna się spektakularnie. Jednak marzenie o lataniu spełniło się wraz z pierwszymi lotami balonowymi w XVIII wieku, a później dzięki rozwojowi techniki i nauki pod koniec XIX wieku.

Na zdjęciu: Zawody balonowe juniorów zorganizowane przez sekcję balonową Aeroklubu Warszawskiego, 1938 r.

Plenerową część ekspozycji stanowi kilkadziesiąt opowieści lotniczych, których wspólnym mianownikiem jest Warszawa. Miasto pionierów polskiego lotnictwa, odważnych prób, inżynieryjnych rozwiązań, przemian architektonicznych i społecznych. Kobiety na równi z mężczyznami biły rekordy lotnicze i pracowały przy konstrukcji samolotów.

Na zdjęciu: Polski samolot sportowy RWD 4 w locie, lata 30. 

- Badania naukowe mówią, że każdy człowiek choć raz w życiu śni o lataniu. Taki sen emanujący pragnieniem ludzkiej wolności wykracza poza naturalne doświadczenie człowieka. Wyraża prawdopodobnie jedno z największych jego marzeń, ale być może też jego potencjał - realną możliwość lotu - mówi Hanna Radziejowska, kuratorka wystawy.

Na zdjęciu: Sterowiec Zodiac VZ-11 'Lech' przelatuje nad Zamkiem Królewskim w Warszawie, lata 20.

Na zdj: Międzynarodowe Zawody Samolotów Turystycznych Challenge. Ceremonia otwarcia na Polach Mokotowskich. Warszawa, 28.08.1934 r.

Wraz z rozwojem lotnictwa i przemysłu lotniczego, powstawaniem szkół, warsztatów i lotnisk, zmieniał się krajobraz Warszawy. Po lotniskach na Polu Mokotowskim czy Gocławiu zostały tylko ślady w przestrzeni miejskiej, ale też zdjęcia i opowieści, które zostaną zaprezentowane na wystawie. Kto pamięta, że Pomnik Lotnika, dłuta Edwarda Wittiga, został odsłonięty w 1932 roku na Placu Unii Lubelskiej, czyli ówczesnej 'bramie' do portu lotniczego na Polach Mokotowskich?

Czesław Tański, Stefan Kozłowski czy Czesław Zbierański i Stanisław Cywiński w tym samym czasie, co słynni konstruktorzy na świecie, budowali lotnie i samoloty. Zwycięstwo Żwirki i Wigury w turnieju Challenge w 1932 roku dziś niewiele mówi warszawiakom, a przecież ich tryumf, a potem tragiczna śmierć zgromadziły na ulicach miasta trzysta tysięcy osób.

Na zdjęciu: Kondukt pogrzebowy tragicznie zmarłych Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury przechodzi przezulicę Nalewki. Warszawa, 15.09.1932 r.

Było to jedno z największych zgromadzeń (obok pogrzebu Józefa Piłsudskiego) w przedwojennej Warszawie. Z kolei Wanda Modlibowska, wybitna instruktorka lotnicza i szybowniczka, pobiła w 1937 roku światowy rekord długości lotu szybowcem (wśród kobiet i mężczyzn), lecąc 24 godziny 14 minut w Bezmiechowej.

Na zdj: Pokazy lotnicze na lotnisku Okęcie w Warszawie, 1933

Podczas Powstania Warszawskiego prowadziła sekretariat Delegata Rządu na Kraj jako żołnierz AK, za co była prześladowana po wojnie przez władze komunistyczne i skutecznie skazana na wieloletnie zapomnienie. Warto wspomnieć o jednym z konstruktorów szybowców, Antonim Kocjanie, który rozpracował tajemnicę broni V1 i V2, dzięki czemu generał Eisenhower mógł otworzyć fronty w Europie i doprowadzić do zwycięstwa Aliantów. 

Na zdj: Start balonu Legionowo do lotu propagandowego w dniu imienin Józefa Piłsudskiego z placu Marszałka Józefa Piłsudskiego, Warszawa, 19.03.1935 r.

Wielu spośród polskich lotników walczyło w czasie wojny w Armii Krajowej i polskich dywizjonach RAF, m.in. w Bitwie o Anglię.

Na zdjęciu: Z okazji 20-lecia istnienia, a także w ramach Tygodnia Ligi Lotniczej (12-19 października), Aeroklub Warszawski zorganizował pokazy i darmowe loty samolotami na lotnisku na Gocławiu. Na pierwszym planie samolot PiperCub. Warszawa, 19.10.1947 r.

Na zdj: Festyn przy placu Unii Lubelskiej z okazji inauguracji Tygodnia Ligi Lotniczej. Na zdjęciu widać skwer między ulicą Puławską a ulicą Klonową, na którym obok namiotów ustawiono szybowiec na tzw. chwiejnicy. Warszawa, 12.10.1947

Na zdjęciu: Pilotki Pomocniczej Służby Transportowej RAF (ATA) - od prawej: porucznik Stefania Wojtulanis (ps. Barbara), podporucznik Jadwiga Piłsudska i porucznik Anna Leska. Wielka Brytania, 12.02.1943 r.

Na zdjęciu: Międzynarodowe Zawody Balonowe o Puchar Gordona Bennetta, Warszawa, wrzesień 1934 r.

Na zdjęciu: Pelagia Majewska - słynna pilotka i szybowniczka w szybowcu 'MuchaStandard'. Warszawa, 1975 r.

Na zdjęciu: Wystawa Lotnicza na Placu Zwycięstwa (obecnie Plac Piłsudskiego). W tle Teatr Wielki. Warszawa, 1961.

Na zdjęciu: Stanisław Wigura i Franciszek Żwirko, Kraków, październik 1930

Na zdjęciu: I Kurs Szkoły Pilotów AW, grupa 'Hanriotów' z kierownikiem Jerzym Widawskim i instruktorem Olimpiuszem Nartowskim. Od lewej: Władysław Laudański, Kazimiera Muszałówna, Stanisław Hiszpański, Witold Rychter, Władysław Korbel, Wacław Krzyżanowski.Wrzesień 1928 r.

Na zdj: Zakończenie rajdu lotniczego kobiet dookoła Polski. Obok samolotu PZL-5 stoją m.in.: obserwatorka Maria Wardasówna, pilotka Wanda Olszewska, organizator rajdu lotniczego podpułkownik pilot Stanisław Jasiński, pilotka Danuta Sikorzanka, obserwatorka Maria Lierówna, kapitan pilot Piotr Dudziński. Katowice, 1931 r.

Na zdj: Pilot Józef Sido wysiada z samolotu Sido S-1. III Krajowy Konkurs Awionetek, Warszawa, 1930 r.

Na zdj: lata 1920-1921 , Warszawa z lotu ptaka na początku lat dwudziestych. Widoczny na zdjęciu jest Plac Saski z Soborem Prawosławnym św. Aleksandra Newskiego. Za soborem widać Pałac Saski, a za pałacem, ciemna część zdjęcia (w środku na górze) to Ogród Saski, niewielki okrągły budynek na wzniesieniu to Wodozbiór. Na prawo od Pałacu Saskiego budynek po przekątnej to Pałac Brühla. Na lewo od Pałacu Saskiego po drugiej stronie ulicy Królewskiej widać Gmach Zachęty. (zdjęcie poza wystawą)

Na zdj: Warszawa z lotu ptaka w 1919 roku. Widoczny na zdjęciu jest Plac Saski i Sobór Prawosławny św. Aleksandra Newskiego (zdjęcie poza wystawą)

Na zdj: rok 1962, plac Powstańców Warszawy z lotu ptaka, w centrum kadru gmach hotelu Warszawa (Prudential). Na dole fotografii początki budowy "nowej" części zespołu NBP. Reprodukcja z wystawy plenerowej (zdjęcie poza wystawą)

Na zdj: Lata 1925-1939, Zamek Królewski z lotu ptaka (zdjęcie poza wystawą)

Na zdj: 1961 r., Stare Miasto z lotu ptaka (zdjęcie poza wystawą)

Na zdj: Lata 1927-1928, elewatory warszawskie na przedmieściu Wola. Ogólny widok elewatorów, ujęty z lotu ptaka. W głębi na lewo budynek Gazowni miejskiej (zdjęcie poza wystawą)