- Bezcenny dokument pokazujący Warszawę i życie jej mieszkańców - pisze o kolekcji Biblioteki Narodowej varsavianista Arkadiusz Żołnierczyk. Te zdjęcia to w rzeczy samej unikaty - dzięki nim możemy zobaczyć, jak wyglądała stolica aż 120 lat temu. Zdjęcia zostały w dodatku opublikowane w bardzo wysokiej rozdzielczości, co pozwala na spojrzenie - dosłownie - w twarze tych, którzy tworzyli społeczność Warszawy w tamtym czasie.
Zdjęcia wykonał Maurycy Pusch. Jak pisze Żołnierczyk, prowadził wspólnie z Aleksandrem Karolim zakład fotograficzny przy ul. Miodowej 4. Panowie działali razem w latach 1882-1892.
Po roku 1892 Pusch otworzył własną firmę pod nazwą 'M. Pusch - Fotografia Teatrów w Warszawie'. Początkowo rezydował przy ulicy Miodowej 1, a później przeniósł się Marszałkowską 131.
120 lat temu centrum Warszawy wyznaczał Dworzec Wiedeński. Mieścił się dokładnie na rogu Alei Jerozolimskich i ul. Marszałkowskiej. 14 czerwca 1845 dokonano otwarcia dworca i pierwszego odcinka linii kolejowej.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Za widoczną przy prawej krawędzi zdjęcia wieżą znajduje się obecnie wyjście ze stacji metra Centrum, potocznie nazywane 'patelnią'.
Na zdjęciu widok na wiadukt Pancera, most Kierbedzia i Mariensztat. W przybliżeniu widać, że do kamienic, wzniesionych przy nasypie wiaduktu, można było wejść bezpośrednio z Nowego Zjazdu po przerzuconych mostkach.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zdjęciu - rynek Starego Miasta. Handel na rynku odbywał się do roku 1929, kiedy, jak pisze Żołnierczyk, nakazano kupcom przeniesienie się do Hali Świętojerskiej.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zbliżeniu widzimy warszawską Syrenkę, dłuta Konstantego Hegla. Pojawiła się na rynku w roku 1855 wraz z Trytonami pod kolumną Zygmunta III Wazy.
Jak pisze Żołnierczyk, zbieżność nie jest przypadkowa. Właśnie wtedy uruchomiono sieć wodociągów, wybudowaną według projektu Henryka Marconiego.
Na placach i ulicach Warszawy pojawiły się wówczas nowe źródełka i zdroje. W roku 1928 usunięto Syrenkę z Rynku. Powróciła osiemdziesiąt lat później.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zdjęciu plac Zamkowy.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Jak widać w przybliżeniu, dostępu do Dziedzińca Kuchennego broni brama. Jak informuje varsavianista, kamienica przy Świętojańskiej 2 przy odbudowie ze zniszczeń II Wojny Światowej została obniżona o jedną kondygnację. Na zdjęciu ma jeszcze dwuspadowy dach. Obecnie, jak twierdzi Żołnierczyk, dach ma cztery płaszczyzny, a uzyskał je w czasie przebudowy w latach 1918-1920.
Na zdjęciu: sobór Trójcy Świętej, katedra eparchii chełmsko-warszawskiej przy ulicy Długiej.
Wcześniej świątynia należała do Pijarów. W 1834 roku gubernator Iwan Paskiewicz oddał kościół Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej.
W grudniu 1916 okupacyjne władze niemieckie zwróciły świątynię Kościołowi rzymskokatolickiemu, a arcybiskup Aleksander Kakowski przekazał ją w użytkowanie wojsku.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zdjęciu powyżej kolejka wozaków do studni na placu Krasińskich. Studnia przetrwała do dziś.
Na zdjęciu widzimy ulicę Miodową. Po prawej stronie fasada pałacu Badenich, który, jak czytamy na stronie varsavianisty, wzniesiono w latach 1837-1838 dla hrabiego Ignacego Badeniego. W jego miejscu znajduje się pusty plac częściowo porośnięty drzewami.
Widok na Resursę Obywatelską i siedzibę Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zdjęciu widoczny jest przystanek tramwajowy i wiata, pod którą mogli szukać schronienia przed zimnem lub opadami atmosferycznymi oczekujący pasażerowie.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zdjęciu widać również warszawski tramwaj końca XIX wieku. Jak zauważa Arkadiusz Żołnierczyk, na fotografii nie widać 'motorniczego'.
Świątynia Kościoła Ewangelicko-Reformowanego przy ulicy Leszno. Obecnie przy Alei Solidarności.
Kościół wzniesiono w latach 1866-1880.
Kościół wraz z Pałacem Działyńskich, Szpitalem Ewangelickim oraz kilkoma innymi budynkami przy ulicy Mylnej znalazł się w tzw. enklawie ewangelickiej - wyłączonym z warszawskiego getta obszarze połączonym z dzielnicą niezamkniętą wąskim korytarzem, biegnącym przez posesję przy ulicy Przejazd 5.
W czasie wojny uległ uszkodzeniom, ale nie został zburzony.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Za kościołem widoczne zabudowania pomiędzy ulicami Mylną i Nowolipie. Po wojnie, na gruzach zburzonych domów, wzniesiono osiedle Muranów.
Na zdjęciu - widok placu Zamkowego w kierunku Krakowskiego Przedmieścia.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Na zdjęciu - Pałac Saski i pomnik oficerów-lojalistów poległych w Noc Listopadową.
Monument upamiętniał siedmiu polskich oficerów, którzy ponieśli śmierć z rąk powstańców w Noc Listopadową.
Maurycy Pusch/ Biblioteka Narodowa
Pomnik, jak pisze Żołnierczyk, został odsłonięty 29 listopada 1841, roku - w rocznicę wybuchu powstania listopadowego. Jak pisze Arkadiusz Żołnierczyk, w 1899 roku monument przeniesiono na mniej eksponowane miejsce na placu Zielonym (obecnie plac Jana Henryka Dąbrowskiego).
W kwietniu 1917 roku monument został rozebrany.
Na zdjęciu panorama Warszawy z lewego brzegu - po lewej most Kierbedzia.
Tak 120 lat temu wyglądał pl. Bankowy. Plac miał trójkątny kształt, który nadała mu biegnąca po skosie nieistniejąca obecnie ulica Rymarska. Pośrodku placu znajdował się skwer, na który po 1897 przeniesiono fontannę z 1866 roku (w związku z budową pomnika Adama Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu).
Kościół Świętej Trójcy parafii ewangelicko-augsburskiej na Placu Małachowskiego.
Na zdjęciu kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych na placu Grzybowskim.
Kościół Świętego Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu.
Teatr Letni wzniesiono w roku 1870 na terenie Ogrodu Saskiego. W całkowicie drewnianym budynku, po przebudowie w roku 1892, przedstawienia odbywały się przez cały rok.
Teatr spłonął we wrześniu 1939 roku.