Warszawa za długo buduje metro? To zobacz, jak realizowano inwestycje przed wojną

Największa i najdłużej realizowana inwestycja kolejowa w międzywojennej Warszawie. Projekt przewidywał budowę dwóch linii kolejowych łączących stacje: Warszawa Wschodnia i Warszawa Zachodnia. Dzisiaj w jej skład wchodzą przystanki kolejowe takie jak: Warszawa Stadion, Warszawa Powiśle, Warszawa Śródmieście i Warszawa Ochota.

Prace na budową linii, które rozpoczęły się w 1921 roku, okazały się ogromnym przedsięwzięciem. Tunel średnicowy wykopano na odcinku 1200 m i miał szerokość 8 metrów, tak by móc zmieścić w głębi dwa tory kolejowe.

- Pod Nowym Światem zbudowano specjalną konstrukcję, która podtrzymuje tory tramwajowe i jezdnię na całej szerokości alei 3 Maja między gmachem Kolei a narożną restauracją Gastronomia. Popularnie mówiąc, zbudowaliśmy pod ulicą niewidzialny dla przechodnia most, po którym się obecnie ruch odbywa - tłumaczył w 1925 roku inż. Stanisław Olszewski, szef przebudowy węzła warszawskiego.

Sama zaś budowa Mostu Kolejowego łączącego Dworzec Główny ze Wschodnim trwała 10 lat (od 1921 do 1931).

Idea wybudowania gmachu jednego z najważniejszych muzeów w Polsce zakiełkowała w 1919 roku. Początkowo planowano wkomponować obiekt w kompleks gmachów rządowych. - Po wielu przymiarkach do rozmaitych gmachów, lokalizacji i koncepcji, 31 grudnia 1923 roku zapadła decyzja budowy gmachu muzeum na działce przy Alejach Jerozolimskich - pisze Agnieszka Morawińska, historyczka sztuki i dyrektorka Muzeum Narodowego.

Proces opracowywania programu i wyłaniania projektu trwał przez kolejne cztery lata. Budowa muzealnego kompleksu rozpoczęła się w 1927 roku i trwała 11 lat - do 1938 roku.

Imponujący, lecz niedoceniany przez warszawiaków budynek. Mimo że stoi w samym centrum, w duże mierze określa wschodnią część Al. Jerozolimskich, wydaje się być niewidzialny. Trudno wyobrazić sobie Rondo de Gaulle'a bez gmachu BGK.

W połowie lat 20. posesję upatrzyła sobie jedna z najpotężniejszych instytucji międzywojennej Polski. Budowę siedziby banku rozpoczęto w 1928 roku. I trwała trzy lata. We wnętrzach zastosowano okładziny kamienne z marmuru i alabastru. Fasadę ozdobiono płaskorzeźbami cenionego artysty Jana Szczepkowskiego. Kto dzisiaj tak buduje, no kto?

Aż trudno sobie dzisiaj to wyobrazić, ale pierwsze warszawskie lotnisko mieściło się na Polu Mokotowskim i dopiero stąd przeniesiony został na Okęcie. W tym miejscu od 1910 roku odbywały się wzloty aeroplanów, ale port nazywany stacją lotniczą założony został w 1921 roku. Obsługiwał linię Paryż - Strasburg - Praga - Warszawa.

Odbywały się tu także krajowe i międzynarodowe zawody samolotowe i balonowe, szkolono pilotów, ustanawiano rekordy i urządzano wielkie pokazy lotnicze. W 1927 roku na miejscu założono Akademicki Aeroklub Warszawski, a 1929 roku lotnisko zaczęło obsługiwać Polskie Linie Lotnicze LOT.

Plac Narutowicza to serce Ochoty. Zaprojektowany został w kształcie półkola, łączy dwie najważniejsze ulice dzielnicy: Filtrową i Grójecką. Wytyczony został w 1923 roku. W tym roku pojechał ulicą Grójecką pierwszy w historii tramwaj, ale dopiero w 1930 roku na placu zbudowano pętlę tramwajową.

Nazwą upamiętnia zamordowanego rok wcześniej prezydenta Gabriela Narutowicza. Powstanie placu zainicjowało rozbudowę tej części miasta i trzeba przyznać, że wiele lat sąsiedztwo placu było jednym wielkim placem budowy. Do połowy lat 20. XX wieku na ulicy Filtrowej powstało kilkadziesiąt wili z ogrodami. Założono oświetlenie elektryczne, pojawiły się tzw. "lampy pastorałki". Powstała również imponująca kolonia akademicka.

Wielki nieobecny. Marmury z rozebranego soboru posłużyły jako ozdoba wielu warszawskich gmachów. Materiały wykorzystano także do budowy cokołów pomnika Syreny przy ulicy Solec oraz pomnika Jana Kilińskiego na placu Krasińskich.

Przeciwko rozbiórce świątyni protestowała część polskiej elity kulturalnej, m.in. Antoni Słonimski.

"Tylko nie mówcie panowie, że on musiał być zniszczony jako pomnik niewoli. Powiedziałbym, że dopóki on stoi, jest najlepszym pomnikiem dla przyszłych pokoleń, uczącym je, jak można szanować i strzec swojej ojczyzny, rozebrany będzie haniebnym pomnikiem nietolerancji i szowinizmu! Nie sposób nie zwrócić uwagi na to, że w tym soborze są wybitne dzieła sztuki, w które włożono wiele duchowych sił najlepszych synów sąsiedniego narodu - i ci, którzy tworzyli te dzieła sztuki, nie myśleli o żadnej polityce."

A właściwie Kolonia Staszyce, bo taką pierwotnie nazwę otrzymały tereny położone wzdłuż ulic Nowowiejskiej i Filtrowej na Ochocie. Warszawiacy zaś tę część miasta nazywali potocznie "ogrodami Semiramidy" (od redakcji: jeden z siedmiu cudów świata starożytnego). Osiedle powstawało przez trzy lata.

Do jednej z wielu interesujących domów Kolonii Staszica należy willa zwana "Małym Belwederem" (1922-1924). Mieszkał w niej m.in. Władysław Jaroszewicz, po przewrocie majowym komisarz rządu RP dla miasta Warszawy. Do świetnej architektury na Ochocie, która powstała w tamtym czasie należy również Instytut Radowy (od 1925) przez Marię Skłodowską Curie i Szkoła Nauk Politycznych (1926) przy ul. Wawelskiej.

Skąd pochodzi nazwa jednego z najbardziej znienawidzonych przez warszawiaków rond? Od Artura Zawiszy, powstańca listopadowego rozstrzelanego w pobliżu Rogatek Jerozolimskich. Zachowana do dzisiaj nazwa placu pochodzi z 1929 roku.

Pięknie o tej części stolicy napisał Grzegorz Piątek i Jarosław Trybuś w albumie SAS: "Saska Kępa jest żywym muzeum polskiej architektury". Historia osiedla sięga lat 20. ubiegłego wieku, wtedy właśnie rozpoczęła się ekspansja zabudowy w tej części Warszawy. I powstały budynki, które do dzisiaj są wizytówką ekskluzywnej Saskiej Kępy. Gdyby nie one, nie wiadomo, jaką opinią cieszyłaby się dzisiaj Saska. W 1928 roku rozpoczęła się budowa m.in. Domu Lachertów, jednego z pierwszych w Polsce przykładów zastosowań pięciu zasad architektury Le Corbusiera, słynnego ojca modernizmu.

W tym czasie zaprojektowano jeszcze jedno podręcznikowe dzieło polskiej awangardy: Dom Szyllerów. Niestety rozebrany podczas poszerzania Wału Miedzeszyńskiego.

Motoryzacja w Warszawie również rozwijała się powoli. W 1920 roku dwaj warszawscy konstruktorzy: Stefan Kozłowski i Antoni Frączkowski - założyli w Warszawie przy ulicy Rakowieckiej 23 pierwszą w wolnej Polsce fabrykę samochodów. Stworzyli dwuosobowy samochód o nazwie SKAF (nazwany od inicjałów jego twórców).

Natomiast pierwsza stacja benzynowa pojawiła się w 1924 roku, niestety nie wiadomo, gdzie dokładnie się znajdowała (wcześniej w paliwo zaopatrywano się w aptekach). Rok później, w 1925 roku, powstała spółka pod nazwą "Standard Nobel w Polsce", która jako pierwsza na dużą skalę rozpoczęła budowę ulicznych stacji benzynowych. Dwa lata później, w 1927 roku, na ulicach pojawiły się znaki drogowe.

Więcej o historii motoryzacji w Warszawie: TAK wyglądała pierwsza stacja benzynowa w Warszawie! Nie zgadniecie, gdzie kiedyś kupowano paliwo