Powstanie warszawskie zorganizowały słoiki. Brzmi dziwnie? Ale tak było

Nawet dowódca Armii Krajowej, który podjął decyzję o wybuchu powstania nie pochodził ze stolicy. Uważał, że - "zawdzięczanie uwolnienia Warszawy przez Rosję byłoby zrezygnowaniem z niepodległości i poddaniem się Rosji".

Bór urodził się w Chorobrowie w powiecie Brzeżany. Maturę zdał w lwowskim gimnazjum, studiował z kolei w Akademii Wojskowej w Wiedniu. Pracował jako instruktor jazdy konnej w Oficerskiej Szkole Artylerii w Warszawie i Toruniu. W 1923 roku wszedł w skład grupy olimpijskiej, we wszechstronnym konkursie konia wierzchowego na VIII Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu zajął 26 miejsce. Natomiast 11 lat później kierował polską ekipą przed Igrzyskami Olimpijskimi w Berlinie zdobywając srebrny medal w drużynowym "Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego".

Narodowe Archiwum Cyfrowe

W kampanii wrześniowej 1939 najpierw stał się dowódcą Ośrodka Zapasowego Zgrupowania Kawalerii w Garwolinie, a następnie zastępca dowódcy Kombinowanej Brygady Kawalerii pułkownika Adama Zakrzewskiego w składzie Armii Lublin z którą walczył pod Górą Kalwarią i Zamościem. Trzy lata później stał się dowódcą Armii Krajowej.

Zmarł na atak serca w 1966 roku w czasie polowania, pochowany na cmentarzu Gunnersbury w Londynie.

Bohater książki "Kamieni na Szaniec". Aleksander Dawidowski (używał jedynie swojego drugiego imienia) urodził się 3 listopada 1920 w ukraińskim Drohobyczu. Z Warszawą związał się przede wszystkim poprzez pracę swojego ojca, inżyniera, który w 1929 roku otrzymał propozycję objęcia stanowiska dyrektora administracyjnego w Państwowej Fabryce Karabinów przy ul. Dworskiej 29/31 (obecnie ul. Kasprzaka) na Woli. Z tej okazji rodzina Dawidowskich przeniosła się do stolicy, najpierw zamieszkała w Piasecznie, a następnie w mieszkaniu służbowym ojca znajdującym się przy fabryce. W maju, trzy miesiące przed wybuchem wojny, Alek zdał maturę w "Batorym".

Barbara Wachowicz, Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach "Kamieni na szaniec", Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2007, s. 298

W czasie okupacji jako harcerz "Szarych Szeregów" szybko stał się legendą akcji "Małego Sabotażu". Celował, m.in. w zarzucaniu polskich flag na druty tramwajowe, skąd Niemcom szczególnie trudno było je zdjąć (konieczne było sprowadzanie wagonów naprawczych lub wozów strażackich z drabinami). Zerwał także wielką hitlerowską flagę z gmachu PKO przy ul. Marszałkowskiej 134.

Henryk Poddębski "Warszawa stolica Polski, Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy"

Jednak największy rozgłos przyniosło mu zdjęcie - 11 lutego 1942 niemieckiej tablicy z monumentu Mikołaja Kopernika (z dedykacją "Dem Grossen Deutschen Astronomen" po polsku: "Wielkiemu astronomowi niemieckiemu"). Jednak na tym nie skończyła się "wojna pomnikowa" podharcmistrza "Alka".

Stanisław Kopf, Lata okupacji, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989

Studium Polski Podziemnej

Niemcy mszcząc się za zdjęcie napisu zdemontowali stojący w tamtym okresie na placu Krasińskich pomnik Jana Kilińskiego i ukryli w Muzeum Narodowym. Jednak Dawidowski zdekonspirował kryjówkę śledząc samochód wywożący pomnik i w odwecie napisał na murze muzeum "Jam tu. Ludu W-wy. Kiliński Jan".

Tomasz Strzembosz (ed.), Bohaterowie "Kamieni na szaniec" w świetle dokumentów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007

"Alek" wziął także udział w słynnej akcji pod Arsenałem, której celem było uwolnienie jego przyjaciela "Rudego" przewożonego z siedziby Gestapo w al. Szucha na Pawiak. Podczas akcji został ciężko postrzelony w brzuch i pomimo szybko przeprowadzonej operacji (wycięto mu 6 metrów jelit) zmarł po czterech dniach - tego samego dnia co "Rudy" - 30 marca 1943.

Na cześć chłopców powstańcy zaczerpnęli pseudonimy, stąd: Batalion Zośka, Kampania Rudy i Pluton Alek.

Fanom architektury osoba kojarząca się przede wszystkim z dobrym projektowaniem. Na warszawskich Bielanach w latach 50. i 60. wspólnie z mężem stworzyła trzy osiedla, wpisane przez SARP na listę Dóbr Kultury Współczesnej. - Osiedle Bielany I zostało zaprojektowane w stylu socrealistycznym, czyli w stylu tzw. "baroku stalinowskiego" ze względu na normatyw jaki narzucała ówczesna władza w (okresie stalinizmu). Kolejne dwa osiedla, czyli osiedle Bielany II i III były projektowane po tzw. odwilży, w stylu modernistycznym - czytamy na stronie Powojenny Modernizm.

www.powojennymodernizm.com

www.powojennymodernizm.com

Na przeprowadzkę z Krakowa do Warszawy (26 lipca 1944 roku) namówił ją przyszły mąż Kazimierz Piechotka (również znany architekt, po wojnie rozpoczął pracę w Biurze Odbudowy Stolicy, we współpracy z Janem Zachwatowiczem opracował projekt odbudowy  katedry św. Jana). Para poznała się podczas studiów na wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Łączenie pracy i studiów wymagało częstej podróży stąd decyzja o zakorzenieniu się w stolicy. Powód był jeszcze jeden: zaręczyny - 30 sierpnia 1944 roku para wzięła ślub w Kościele Dzieciątka Jezus przy ul. Moniuszki. W czasie powstańczych walk działała jako łączniczka Jerzego Brauna (miała wtedy 24 lata). Po powstaniu wspólnie z mężem trafiła, jako członek personelu szpitalnego, do Stalag IV B, jednego z największych niemieckich obozów jenieckich w II wojnie światowej. Do Warszawy wrócili 1945 roku.

Kolejna sztandarowa postać "Pokolenia Kolumbów". Urodzony w Łęczycy (według aktu urodzenia) jednak według oświadczenia matki Matyldy Otomańskiej w Warszawie. Wychował się, m.in. w Grudziądzu i Rzeszowie. We wrześniu 1939 roku ewakuował się z rodziną na Wołyń, a następnie do Krakowa. W 1943 rodzina przyjechała Warszawy. W powstaniu warszawskim jako dowódzca drużyny przeszedł szklak bojowy batalionu "Parasol" Armii Krajowej na Woli i Starym Mieście. Porucznik Jerzy Zborowski pisał o nim: - "w walkach wyróżnił się wielką odwagą i celnością strzałów, a po śmierci dowódcy poprowadził oddział do dalszej walki. Ranny".

Autor wierszy i piosenek, niezwykle popularnych zarówno w czasie powstania, jak i po wojnie. Po ciężkich walkach w obronie arterii wolskiej napisał Pałacyk Michla, który stał się hymnem "Parasola" śpiewanym na melodię piosenki "Nie damy popradowej fali". Tekst opublikowano w Kurierze Stołecznym 17 sierpnia 1944, tego roku kolportowano także inny głośny wiersz chłopca "Czekamy na Ciebie". Po wojnie wiersze powstańca wielokrotnie (głównie najgłośniejsze, w tym "Chłopcy silni jak stal") przedrukowywano.

Mimo że bezpośrednio nie brał udziału w Powstaniu Warszawskim nie możemy zapomnieć o legendzie polskiej konspiracji. Stefan "Grot" Rowecki urodził 1985 roku w Piotrkowie Trybunalskim. Do Warszawy przyjechał do szkoły Wawelberga, wysokiej klasy szkoły rzemieślniczej osadzonej na tradycji skandynawskiej. Mimo to życiorys "Grota" związany jest z wojskiem. W listopadzie 1918, gdy utworzono niepodległe państwo polskie, uczestniczył w rozbrajaniu okupantów niemieckich, potem walczył w wojnie z bolszewikami. W czasie kampanii wrześniowej dowodził brygadą pancerno-motorową w obronie środkowej Wisły. Po kapitulacji armii uniknął niewoli i powrócił do Warszawy. W 1940 roku został komendantem głównym ZWZ i dowódcą Sił Zbrojnych w kraju.

Tomasz Szarota (1985) Stefan Rowecki "Grot"

Aresztowany przez Gestapo w ściśle zakonspirowanym mieszkaniu przy ul. Spiskiej 14 /10. Przewieziony do Berlina, odrzucił niemiecką ofertę udziału w planowanej wspólnej polsko-niemieckiej akcji antybolszewickiej. Osadzony jako "więzień honorowy" w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, na początku sierpnia 1944 roku został zamordowany.

Córka inżyniera górniczego i dyrektora kopalni "Flora" oraz Członka Komisji Egzaminacyjnej Akademii Górniczej w Krakowie. Po śmierci ojca, w 1938 roku, przeprowadziła się wraz z matką i rodzeństwem do Warszawy, gdzie rozpoczęła naukę na wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych. Aktywnie działała jako harcerka Chorągwi Warszawskiej. Podczas okupacji pełniła funkcje łączniczki batalionu "Wigry". Za swoją postawę awansowana jest do stopnia kaprala. Podczas Powstania Warszawskiego z poświęceniem działała w zespole osób odpowiedzialnych za ratowanie zabytków na Starym Mieście, które były składowane w piwnicach siedziby muzeum. Tu też zginęła pod koniec sierpnia.

źródło: Muzeum Warszawy

Fotografia była jedną z wielkich pasji dziewczyny. Jej prace możemy oglądać w albumie "Fotografie ruin. Ruiny fotografii. 1944-2014" wydanym w ubiegłym roku przez Muzeum Warszawy.

Dowódca Zgrupowania AK "Radosław" (nazwa pochodziła od pseudonimu generała) urodził się we Lwowie, a dzieciństwo spędził w Złoczowie.

Wikipedia

W powstaniu przeszedł szlak bojowy od Woli, poprzez Stare Miasto, ewakuację kanałami, Czerniaków i ponownie przejście kanałami na Mokotów. 11 sierpnia odniósł poważną ranę w czasie walk w rejonie ul. Okopowej i Stawek. Jesienią 1944 roku został awansowany na pułkownika. Po kapitulacji kontynuował działalność konspiracyjną, a po rozwiązaniu Armii Krajowej został delegatem na Obszar Centralny Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

Dzisiaj mało kto kojarzy, że potocznie nazywane Rondo Radosława znajdujące się na granicy Muranowa i Powązek upamiętnia zgrupowanie, które w pierwszych dniach powstania toczyło ciężkie walki w tej części miasta, m.in. w obronie cmentarzy wolskich i w ruinach warszawskiego getta.

Znana aktorka była łączniczką w Powstaniu Warszawskim. Wybuch zastał ją z roczną córeczką, matką i mężem w mieszkaniu znajomych przy ulicy Polnej 36. Pierwszej nocy uczestniczyła w budowaniu barykady. Następnego dnia teren ten zajęli Niemcy.  15 sierpnia 1944 roku zgłosiła się do biura Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej Armii Krajowej przy Mokotowskiej.

okładka czasopisma "Film", źródło Wikipedia

Uczestniczyła w organizowaniu koncertów BIP dla powstańców i ludności cywilnej. W koncertach występowali, m.in. Mieczysław Fogg i Irena Kwiatkowska. - Miałam to szczęście, że nikt z moich najbliższych nie zginął, ani nie został ranny, ale gdy przypominam sobie ten czas, trudno mi dziś zrozumieć, jak udało nam się przetrwać tę gehennę aż 63 dni. Dwa długie miesiące. Okazuje się, że człowiek jest w stanie przywyknąć do wszystkiego. Nabiera z czasem jakiejś twardości, odporności. Na dworze wciąż słychać było wybuchy, a w gmachu Architektury, przy Koszykowej odbywały się koncerty. Pamiętam, jak mąż, Jan Ekier, grał etiudę rewolucyjną Chopina, a kule wpadły przez okno i nawet nie przerwał grania - wspominała aktorka w wywiadzie dla Rzeczpospolitej. ("Przebrany alfabet aktorki" Jan Bończa-Szabłowski).